Religieuze levensbeschouwingen en uitvaartrituelen

Leefwijze, geloof en levensbeschouwingen kunnen bepalend zijn voor de invulling en vormgeving van de uitvaart. Een levensbeschouwing kan voortvloeien uit religieuze oriëntaties, culturele gebruiken en rituelen, maar kan ook goed een persoonlijke seculiere opvattingen zijn over het leven, zoals het humanisme bijvoorbeeld. Christendom, islam, jodendom, hindoeïsme en boeddhisme zijn voorbeelden van religieuze levensbeschouwingen. In dit artikel vertellen we over enkele bijzondere uitvaartrituelen binnen deze vijf levensbeschouwelijke stromingen.

Christendom: afsluiting van het aardse bestaan

Christenen zien de dood als de afsluiting van het aardse bestaan. Voor hen is dit het moment dat het lichaam en de ziel van elkaar worden gescheiden. Ze geloven in het eeuwig leven na de dood. Als het lichaam wordt begraven of gecremeerd blijft de ziel voortbestaan. Sommigen hopen op een hemels weerzien met hun overleden dierbaren en anderen vestigen er hun hoop op dat het wel 'goed zal zijn'. Op de avond voorafgaand aan de uitvaart houden de nabestaanden vaak een sobere mis ter nagedachtenis van de overledene. Tijdens de afscheidsdienst wordt veel gezongen en gebeden. Ook worden diverse rituelen uitgevoerd met onder andere kaarsen, wierook en wijwater. Bij het graf wordt door de predikant uit de Bijbel voorgelezen en het Onze Vader gebeden.

Islam: overgang naar het eeuwige leven

In de Islam wordt de dood niet gezien als het eindpunt. De ziel gaat na overlijden naar een tussenwereld om te wachten op het 'grote oordeel' dat zal bepalen of het lichaam en de ziel beloond of gestraft worden. In de Islam geloven zij er namelijk in dat ieder mens krijgt wat hij of zij verdient voor zijn daden en handelingen op aarde. Verder geloven ze in wederopstanding waarbij de dood een overgang is naar het eeuwige leven. Respect voor de overledene is erg belangrijk in de Islam. Zo moet het lichaam zo ongeschonden mogelijk blijven. Een zeer belangrijk uitvaartritueel is dan ook dat een moslim altijd moet worden begraven. En dit het liefst met het hoofd richting Mekka. Ook de rituele bewassing mag niet ontbreken. Het lichaam wordt driemaal gewassen, omdat in de koran staat dat al het gestorvene onrein is. Meer weten over de Islamitische uitvaartrituelen? Klik hier. 

Hindoeïsme: zo snel mogelijk terug naar Brahm

Voor Hindoes is het juist gebruikelijk om gecremeerd te worden in plaats van begraven, omdat ze erin geloven dat dit de snelste manier is om terug te keren naar de oerbron Brahm. De pandit, hindoepriester, speelt een belangrijke rol bij de uitvaart. De pandit komt in de dagen voor de uitvaart langs bij de familie om de tradities en gebruiken met hen door te nemen en voorbereidingen te treffen. De pandit voert tijdens de plechtigheid eerst het pindh-ritueel uit. De oudste zoon of een ander mannelijk familielid loopt vervolgens vijf keer rondom de kist met een brandende diya in zijn hand. Dat is een traditioneel kommetje van klei met een watje van katoen als lont, dat staat voor zuiverheid en het eeuwige licht om de ziel van de overledene te beschermen tegen het kwade. Aan het einde van de crematieplechtigheid strooien de nabestaanden onder andere bloemblaadjes en geurige kruiden over de overledene heen. Lees hier meer over de bijzondere Hindoestaanse uitvaartrituelen.

Boeddhisme: positieve karma voor de wedergeboorte

De kern van het boeddhisme is inzicht in het lijden en de weg om dit lijden op te heffen. Bij de verschillende boeddhistische uitvaartrituelen staan het losmaken van de geest van de overledene van het aardse en de begeleiding naar een goede wedergeboorte centraal. Boeddhisten hoeven niet per se gecremeerd te worden, begraven mag ook. Tijdens de uitvaart wordt gebeden, gemediteerd en vinden diverse offers plaats. Ook is er een spiritueel begeleider aanwezig die bid, mantra's citeert en rituelen verbrandingen uitvoert. Deze uitvaartrituelen moeten zorgen voor een positief karma voor de overleden. Een positief karma is belangrijk voor de verlichting of wedergeboorte. We schreven eerder alles over de gebruiken en rituelen bij de boeddhistische uitvaart.

Jodendom: een nieuw leven bij God

Joden geloven dat je na de dood een nieuw leven bij God begint en in de kans op lichamelijke verrijzenis. Daarom is cremeren voor orthodoxe joden verboden. De joodse uitvaart kan over het algemeen als sober worden omschreven. Muziek en bloemen zijn ongepast. Overledenen worden op de joodse begraafplaatsen richting de Tempel van Jeruzalem begraven, ofwel richting het oosten in Nederland. Vanuit daar zal de opstanding der doden beginnen. Een bekend uitvaartritueel is het scheuren in een kledingstuk van de nabestaanden als symbool van rouw. Terwijl het graf wordt gesloten wordt er gebeden, waaronder het kaddishgebed door de mannen. Dit is een gebed ter heiliging van Gods naam. De aanwezigen verlaten het graf pas nadat dit helemaal met zand bedekt is. Wanneer je het graf weer bezoekt laat je een steentje achter om aan te tonen dat je er was. Wil je meer te weten komen over de Joodse uitvaartrituelen en gebruiken? Klik dan hier.