Het hindoeïsme komt uit India, maar over de hele wereld zijn er ongeveer 500 miljoen volgelingen verspreid. Hiervan wonen ruim 190.000 hindoestanen in Nederland, waarvan ongeveer 160.000 afkomstig zijn uit Suriname. Mede door deze verspreiding kent de hindoestaanse uitvaart vele gebruiken en rituelen. De meest belangrijke stippen we in dit artikel aan. Er zijn binnen het hindoeïsme verschillende stromingen maar onderstaande rituelen zie je over het algemeen binnen al deze stromingen terug.
Even terug in de tijd
We gaan even terug in de tijd naar het jaar 1863 toen de slavernij in Suriname werd afgeschaft. Door een tekort aan arbeiders in Suriname kwamen er ruim 30.000 contractarbeiders uit India om dit tekort op te vullen. Hiervan was ongeveer 80% hindoe. Dit heeft ertoe geleid dat het hindoeïsme, en hiermee ook de gebruiken en rituelen bij de hindoestaanse uitvaart, in Suriname ietwat veranderde. Veel mensen kennen het woord 'hindoe' als een afkorting van de woorden 'hindoestaan' of 'hindoeïsme', maar er schuilt veel meer achter. Zo heeft het woord hindoe eigenlijk meer te maken met de Indus rivier die vroeger de naam 'Shindoe' had. De letter 's' is na verloop van de tijd echter weggelaten, omdat de Mongolen die India waren binnengetreden de letter 's' niet zo goed konden uitspreken. Dit leidde ertoe dat de rivier de naam 'Hindoe' kreeg, wat later ook werd gebruikt voor het land en de religie in India.
De reïncarnatie
Hindoes gaan uit van reïncarnatie waarbij de ziel een nieuw leven krijgt. De levensvorm waarin de ziel opnieuw geboren wordt hangt af van de levenswijze van de overledene. Iemand die volgens het hindoeïsme goed heeft geleefd keert terug in het lichaam van een mens, wat de hoogst mogelijke levensvorm is onder andere vanwege ons inzicht in goed en kwaad. Als je volgens het hindoeïsme slecht hebt geleefd kom je in een nieuw leven terug in een levensvorm die veel lager in rang is dan de mens.
Het bereiken van 'moksha', de eenwording met de allerhoogste God Brahma, wordt door hindoes gezien als levensdoel. Zij geloven erin dat de cirkel van het overlijden en het herboren worden in een ander leven en levensvorm pas eindigt als de ziel 'moksha' bereikt.
Wat gaat er vooraf aan de hindoestaanse uitvaart?
Het afscheidsritueel
Als er iemand op sterven ligt wordt er een aantal bijzondere gebruiken en rituelen uitgevoerd. Alle familieleden van de overledene moeten bij elkaar komen voor het afscheidsritueel. Tijdens dit afscheidsritueel moet altijd een man uit de familie de belangrijkste taken uitvoeren. Vaak is dit de oudste zoon binnen het gezin. Op de dag van de uitvaart scheert hij zijn hoofdhaar af (meestal op een kort staartje na). Het uitgekozen mannelijke familielid wordt tijdens het afscheidsritueel bijgestaan door een hindoe priester, ook wel een pandit genoemd. De pandit leest voor uit de heilige boeken en er wordt gebeden en soms ook gezongen.
De tijd tussen het overlijden en de hindoestaanse uitvaart
Het liefst wil men de tijd tussen het overlijden en de uitvaart zo kort mogelijk houden. Dit is vaak lastig om te verwezenlijken, omdat er soms ook familieleden uit het buitenland moeten komen om de uitvaart bij te wonen. In de periode tussen het overlijden en de uitvaart is het gebruikelijk dat er veel wordt gebeden. Er vindt dagelijks een uur durende rouwdienst plaats.
De crematie bij de hindoestaanse uitvaart
Terugkeer naar de bron
Bij de hindoes speelt de wedergeboorte een belangrijke rol. Het staat dan ook niet voor niks centraal in hun leven. Hoewel begraven geen taboe is, kiezen de meeste hindoes toch voor cremeren. De voorkeur voor cremeren is te verklaren vanuit hun geloof dat dit de snelste manier is voor het lichaam om naar de "bron" terug te keren. Veelal vindt een crematie bij de hindoes plaats in de open lucht. In Nederland is dit echter niet toegestaan en mag een crematie alleen plaatsvinden in een crematorium.
Zo rein mogelijk
Voorafgaand aan de hindoestaanse uitvaart komt er een pandit bij de familie thuis om voorbereidingen te treffen voor de crematieplechtigheid. Iedereen die deelneemt aan de crematie moet zo rein mogelijk zijn. Voor vrouwen betekent dit dat zij niet in de buurt van de pandit mogen komen als zij in hun menstruatieperiode zitten. Vrouwen worden dan namelijk beschouwd als onrein.
De juiste dag voor de crematie
De hulp inschakelen van een pandit is van groot belang bij een hindoestaanse uitvaart. De nabestaanden moeten namelijk samen met de pandit bepalen op welke datum en op welk tijdstip de crematie moet plaatsvinden. De pandit kijkt hierbij naar wat er astrologisch gezien gunstig is. Dit omdat er volgens het hindoeïsme tweemaal in de maand een periode van vijf dagen bestaat die ongunstig is voor een crematie. Met de Wet op de lijkbezorging kan het echter lastig zijn om hier al te veel rekening mee te houden, omdat de uitvaart uiterlijk zes dagen na het overlijden moet plaatsvinden.
Gebruiken en rituelen bij de hindoestaanse uitvaart
De hindoestaanse uitvaart kent heel wat gebruiken en rituelen die wellicht interessant kunnen zijn om te weten als je bent uitgenodigd voor een hindoestaanse uitvaart. Wij benoemen enkele interessante gebruiken en rituelen vóór en tijdens de hindoestaanse uitvaart.
Gebruiken en rituelen vóór de hindoestaanse uitvaart:
- Een overleden vrouw wordt gewassen door vrouwen en een overleden man wordt gewassen door mannen. De spullen die zijn gebruikt bij het wassen van het lichaam worden bij de voeten van de overledene neergelegd.
- Het is gebruikelijk om het overlijden van een dierbare te delen via de lokale hindoestaanse radio uitzending. Maar ook worden familieleden en vrienden telefonisch en soms ook met een rouwkaart op de hoogte gesteld.
- Voordat de overledene naar het crematorium of de begraafplaats wordt gebracht rijdt de rouwstoet indien mogelijk nog voor een laatste keer langs het huis van de overledene waar er enkele rituelen plaatsvinden.
- Een overleden vrouw wordt een witte katoenen sari en een hoofddoek omgedaan. Bij een man wordt het hoofdhaar afgeschoren en wordt er een tulband opgedaan. Op het voorhoofd komt een stipje.
Gebruiken en rituelen tijdens de hindoestaanse uitvaart:
- De 'diya' speelt een belangrijke rol, dit is een traditioneel kommetje van klei met een watje van katoen als lont. De diya staat voor zuiverheid en voor het eeuwige licht om de ziel van de overledene te beschermen tegen het kwade.
- Het is gebruikelijk dat de oudste zoon vijf rondjes om de overledene loopt voordat het lichaam uit de aula wordt gehaald tijdens de crematieplechtigheid. Dit doet hij met een aantal belangrijke objecten in zijn handen: een schaal met brandende olielamp en een koperen bokaal gevuld met (heilig) water.
- Bij de crematieplechtigheid zijn er vaak veel mensen aanwezig die afscheid willen nemen van de overledene en ook heel veel mensen die er zijn om de nabestaanden te steunen. Het komt wel eens voor dat er ver boven de 100 mensen aanwezig zijn.
- Tijdens de uitvaart wordt meestal witte of zwart met witte kleding gedragen door de aanwezigen. In ieder geval wordt er geen rood gedragen. Daarnaast dragen de meeste vrouwen tijdens de uitvaart geen sieraden of make-up.
- Aan het einde van de crematieplechtigheid strooien de aanwezigen, vaak zijn dit de directe familieleden, bloemblaadjes en geurige kruiden over de overledene heen. Ook wordt er gebruik gemaakt van geurwater. Aansluitend aan dit ritueel, krijgen de aanwezigen de kans om afscheid te nemen. Dit neemt vaak veel tijd in beslag.
- Bij de crematieoven wordt er nogmaals gebeden, veelal in de aanwezigheid van een pandit. Ook wordt er een aantal dingen met de overledene mee de crematieoven in gedaan. Zo gaan er ook bloemen, kamferblokjes en de diya van de ceremonie in de crematieoven. Het lichaam van de overledene mag niet buiten het zicht van de familie worden verbrand.
De as en de rouwperiode
Na de crematie leven de directe familieleden gedurende tien dagen heel sober en eten zij vegetarisch. Iedere dag wordt er thuis een offerdienst gehouden. Na twaalf of dertien dagen is er een rouwplechtigheid in het huis van de overledene waarbij er onder leiding van een priester speciale offers worden gebracht. De rouw wordt dan officieel opgeheven.
Soms wordt de as op het einde van de rouwperiode al uitgestrooid, omdat de familieleden vanuit het buitenland er dan vaak nog bij kunnen zijn. Dit is natuurlijk in strijd met de wettelijke termijn van een maand. De nabestaanden kunnen in dit geval een verzoek indienen bij de officier van justitie om de as eerder op te mogen halen.
Volgens de hindoe traditie moet de as eigenlijk verstrooid worden boven stromend water. De Ganges rivier zou ideaal zijn voor de uitstrooiing van de as, maar dit is niet altijd mogelijk. De zee is dan vaak een vervangende optie, het gaat er immers om dat de as via het water bij de oneindigheid terechtkomt. Vaak wordt er ook voor gekozen om de as naar Suriname of India te brengen, omdat de overledene dit bijvoorbeeld zo had gewild.
Reacties (12)