De boeddhistische uitvaart: gebruiken en rituelen

Bij boeddhisten betekent de dood niet het einde, maar juist het begin van de overgang van het ene leven naar een nieuw leven. Zij geloven namelijk in reïncarnatie. Dit maar ook andere aspecten uit het boeddhisme spelen een belangrijke rol tijdens de boeddhistische uitvaart. Hoewel het boeddhisme vooral in Azië veel voorkomt, bestaat het ook in Nederland. Wij lichten de meest voorkomende boeddhistische uitvaartrituelen toe.

Wie is Boeddha?

Hoewel er verschillende stromingen zijn binnen het boeddhisme, geloven zij allemaal in 'samsara', oftewel de cyclus van overlijden en de wedergeboorte die plaatsvindt totdat de overledene het nirwana bereikt. Het nirwana is de hoogste staat die men kan bereiken.

De dood accepteren

Bij een overlijden uiten boeddhisten nauwelijks tekenen van angst, verdriet of negatieve gevoelens. Deze negatieve gevoelens bij het overlijden staan volgens de boeddhisten voor een negatieve gehechtheid aan het leven. Om dit negatieve te verhelpen wordt er onder andere een altaar met brandende kaarsen en wierook naast het bed van een stervende geplaatst. Hoewel ze erin geloven dat de dood het begin is van een nieuw leven, accepteren zij wel dat er aan het huidige leven een einde zit. Bij ziekte en ouderdom zijn zij vaak tegen het gebruik van medicatie die de pijn kunnen verlichten of bestrijden. Zij vinden het belangrijk om voor hun dood de laatste levensfase bewust mee te maken.

Bewustzijn

De boeddhisten hebben goede redenen om het leven bewust af te sluiten. De laatste gedachten voor het sterven beïnvloeden de aard van het volgende leven. Zij zien pijnstillers en medicatie in de laatste levensfase als middelen die de geest onderdrukken. Vandaar dat zij er liever voor kiezen om pijn te lijden voordat zij komen te overlijden na een (lang) ziekbed. Door pijn te lijden krijgt de stervende de kans om geestelijk te groeien. Zodra een boeddhist komt te overlijden wordt het lichaam meestal enkele uren of zelfs dagen niet aangeraakt of verplaatst. Dit is per stroming verschillend. Zo krijgt het bewustzijn de kans om het lichaam te verlaten.

De wedergeboorte

Boeddhisten geloven erin dat je blijft reïncarneren in een nieuwe levensvorm zolang je niet verlicht bent. Hoe en in wat je opnieuw geboren wordt heeft te maken met hoe je hebt geleefd. Er is namelijk geen garantie dat je weer als mens op aarde komt. Volgens de boeddhisten is het moeilijk om in een nieuw leven weer terug te komen als mens, omdat het afhangt van je ethisch gedrag. Sommige stromingen binnen het boeddhisme zijn van mening dat de doden kort na het overlijden nog kunnen horen wat er door de levenden wordt gezegd. Daarom wordt er door veel boeddhisten uit het Tibetaanse dodenboek gelezen. De overledene zou hierdoor het juiste inzicht verkrijgen om de verlichting te bereiken. Zij geloven dat dit de cyclus van overlijden en herboren worden beëindigt of op zijn minst zorgt voor een gunstige wedergeboorte.

De periode tussen het overlijden en de boeddhistische uitvaart

Nadat het lichaam enkele uren of zelfs dagen met rust is gelaten wordt het gewassen met saffraan of gezegend water. Sommige boeddhisten kiezen ervoor om het lichaam niet te bedekken met kleding, maar met een licht stofje. In het Zuiden van Azië is het gebruikelijker om een zogenaamd badceremonie te houden. Hierbij gieten de nabestaanden water over het hoofd van de overledene heen. Het lichaam wordt vervolgens in een kist gelegd die omringd is door wierook, kransen en kaarsen. Voordat de overledene wordt gecremeerd worden er nog boeddhistische teksten voorgedragen zodat er goede energie vrijkomt uit het lichaam van de overledene.

Cremeren

Hoewel hier geen vaste regels voor zijn wordt er bij een boeddhistische uitvaart meestal gekozen voor cremeren. Begraven is vaak niet de eerste keus bij boeddhisten, maar het is zeker niet verboden. Vaak speelt de individuele voorkeur ook een rol bij de keuze voor begraven of cremeren. Bij de crematie wordt er gebeden, gemediteerd en er vinden offers plaats. Het gaat hierbij om offers van bloemenkransen of een licht offerande. Een ritueel bij de boeddhistische uitvaart is de aanwezigheid van een spiritueel begeleider die naast het bidden en citeren van mantra’s ook een rituele verbranding van geld en wierook uitvoert. Dit moet zorgen voor een positief karma voor de overledene, wat weer belangrijk is voor de verlichting of wedergeboorte.

De overgangsperiode

Nadat de crematie heeft plaatsgevonden begint de overgangsperiode van 49 dagen, ook wel 'bardo' genoemd. Maximaal zeven weken na het overlijden zal namelijk het bewustzijn een nieuwe levensvorm vinden. In deze periode vinden er diverse rituelen plaats die de overledene moeten helpen bij het vinden van de verlichting. Veelal vinden er lichtceremonies, zuiveringsrituelen, voedseloffers en meditaties plaats. Ook wordt er in deze periode van 49 dagen wekelijks gebeden.

Meditatie belangrijker dan bidden

Meditatie is binnen het boeddhisme belangrijk om de geest in de periode van de wedergeboorte de goede richting op te sturen. Mede hierom is meditatie voor veel boeddhisten veel belangrijker dan het gebed zelf. Daarnaast was Boeddha een mens en geen God, waardoor bidden niet wordt verkozen boven mediteren. 

De boeddhistische uitvaart: gebruiken en rituelen verschillen per stroming

Zoals we eerder al vertelden bestaan er verschillende boeddhistische stromingen. Er bestaat dan ook niet zoiets als één boeddhistisch uitvaartritueel, de gebruiken kunnen verschillen afhankelijk van de stroming. Zo dragen nabestaanden bij de ene boeddhistische uitvaart witte kleding en bij de andere donkere kleding. Ben je uitgenodigd voor een boeddhistische uitvaart en vraag je je af wat er van jou wordt verwacht, bijvoorbeeld op het gebied van kleding? Kleine tip: vraag het even na bij de betrokken uitvaartverzorger of een van de directe familieleden.