De laatste verzorging

Na het overlijden van een dierbare vindt de laatste verzorging plaats. Dit wordt ook wel afleggen of postmortale zorg genoemd. De laatste zorg kan voor nabestaanden een waardevolle en troostgevende stap in het proces van afscheid nemen zijn. Toch is het voor sommigen ook wel heel spannend. In dit artikel vertellen we wat er allemaal komt kijken bij de laatste verzorging na overlijden, zodat je als nabestaande weet wat je kunt verwachten.

De laatste verzorging: wat is dat?

De laatste verzorging houdt in dat het lichaam onder andere gewassen en aangekleed wordt. Daarnaast bestaat dit proces vaak ook uit de verzorging van het haar en de nagels (wassen en knippen). Ook worden de ogen en mond van de overledene met veel zorg gesloten.

Naast bovengenoemde handelingen gebeurt vaak ook het volgende bij de laatste verzorging na een overlijden:

• Incontinentie-materiaal aanbrengen
• Sluiten van de ogen met behulp van oogkapjes
• Sluiten van de mond met een technische sluiting
• Indien nodig scheren

Bij een uitgebreide laatste verzorging kunnen, indien nodig, de volgende handelingen uitgevoerd worden:

• Verwijderen van een katheter, infuusnaalden, pacemaker of ICD
• Stoma verschonen
• De verzorging van wonden
• Koelen van de overledene
• Make-up aanbrengen

Na de laatste verzorging kan de overledene worden opgebaard, thuis of op een andere locatie. 

Wie voert de laatste verzorging uit?

Wie de laatste verzorging uitvoert hangt vaak af van de wensen van de overledene en/of de nabestaanden. Daarnaast kunnen geloofsovertuigingen van de overledene en de familie ook een belangrijke rol spelen in de uiteindelijke keuze.

Een overledenenverzorger

De laatste verzorging wordt in de meeste gevallen verleend door een overledenenverzorger die hierin gespecialiseerd is. Het verzorgen en opbaren van een overledene is immers een vak apart. Zij kunnen door onder andere thanatopraxie, restauratie en visagie de juiste laatste verzorging na een overlijden bieden, op een respectvolle en zorgzame manier.

De uitvaartondernemer

Ook de uitvaartondernemer beschikt over de nodige deskundigheid en ervaring om de laatste verzorging te doen. Alleen of samen met de familie. De uitvaartondernemer kan de handelingen stapsgewijs uitvoeren en bij elke stap eerst uitleggen wat er precies wordt gedaan of wat jij als nabestaande indien gewenst zelf kunt doen.

Een aflegvereniging

Elke religie heeft zijn eigen gebruiken en rituelen die bij de dood horen. Voor een religieuze uitvaart waarbij een rituele bewassing gebruikelijk is, kun je eventueel terecht bij een speciale aflegvereniging. Bij Surinaamse creolen spelen aflegverenigingen een belangrijke rol. Speciale wassers die bekend zijn met de gangbare rituelen bij het kleden en wassen van de overledene doen de aflegging. Er bestaan ook Islamitische aflegverenigingen met rituele bewassers.

Zelf afleggen

Het is ook mogelijk om enkele handelingen van de laatste verzorging zelf uit te voeren. Denk bijvoorbeeld aan het zoeken naar gepaste kleding, het gezamenlijk aankleden van je dierbare, het wassen en in model brengen van het haar of het aanbrengen van make-up. Mocht je dit liever niet zelf willen doen, dan kan het ook zeer waardevol zijn om in dezelfde ruimte aanwezig te zijn wanneer je dierbare wordt verzorgd. Geef gerust je grenzen aan bij de uitvaartondernemer of overledenenverzorger. 

Waar en wanneer vindt de laatste verzorging plaats?

Het afleggen mag pas beginnen nadat iemand officieel is doodverklaard door de schouwarts. De schouwarts moet onder andere vaststellen of het gaat om een natuurlijke dood. Als het gaat om een onnatuurlijke dood mag de laatste verzorging namelijk nog niet plaatsvinden, omdat er dan essentiële aanwijzingen over de doodsoorzaak verwijderd kunnen worden. Daarnaast moet eerst onderzocht worden of de overledene orgaandonor is.

De laatste verzorging hoeft dus niet direct na het overlijden plaats te vinden. Neem vooral eerst de tijd om stil te staan bij het overlijden van je dierbare. Bepaal in overleg met andere gezinsleden en de uitvaartondernemer hoe en waar de laatste verzorging zal plaatsvinden en wie welke taak op zich neemt. Dit mag ook thuis zijn of op een andere vertrouwde locatie.

Tip: neem een kijkje bij DOODgewone lessen, gastlessen in de zorg van Rianne Seelt. De lessen zijn geschikt voor verzorgenden, verpleegkundigen, vrijwilligers in hospices en eigenlijk iedereen die te maken heeft met de zorg rondom de dood.