Voortekenen van de dood: waar kun je op letten?

Slaperigheid, koude lichaamsdelen en troebele ogen zijn enkele symptomen bij mensen die terminaal zijn en kunnen wijzen op een naderende dood. Hoewel de symptomen van een naderende dood kunnen variëren, afhankelijk van de omstandigheden en condities van de persoon die op sterven ligt, zijn er enkele signalen die vaak worden waargenomen. In dit artikel benoemen wij de meest voorkomende voortekenen van een naderende dood.

Voortekenen naderende dood

Minder eten en drinken

Eén van de eerste tekenen van een naderende dood is dat de stervende minder gaat eten en drinken. De activiteit neemt af en het lichaam heeft minder energie nodig dan voorheen. Doordat er weinig energie wordt verbruikt kan het lichaam nog een lange periode teren op de reserves. Dit leidt al vrij snel tot gewichtsverlies en uiterlijke veranderingen zoals ingezakte wangen, teruggetrokken ogen en een spitsere neus doordat de huid verstrakt. Dit wordt ook wel doodsmasker genoemd. Minder vochtinname kan resulteren in donker gekleurde urine en een droge mond en lippen, vaak gepaard met een slechte adem. Ook kan incontinentie optreden. Vlak voor het sterven kan hij of zij plotseling faeces en urine verliezen.

Zwak en slaperig

Hoe meer het einde nadert, hoe zwakker en slaperiger de stervende wordt. Dit zorgt ervoor dat ze steeds meer in zichzelf keren, wat onder andere te merken is aan een afwezige blik. Communiceren wordt moeilijker en het kan zelfs lijken alsof degene je niet meer hoort. Dit is echter een misvatting, want het gehoor is het langst functionerende zintuig. De stervende kan wellicht niet meer reageren, maar hoort wel wat je tegen hem of haar zegt. De afname in alertheid is te wijten aan een verzwakking van het metabolisme van het lichaam. Zonder voldoende metabolische energie zal iemand veel meer slapen. 

Koud aanvoelen en vlekken

Er kunnen paarsblauwe vlekken (circulatievlekken) op het lichaam verschijnen doordat het lichaam moeite krijgt met de bloedsomloop. Het bloed circuleert voornamelijk nog in de torso, waardoor de ledematen, mond en neus koud aanvoelen door een daling van de lichaamstemperatuur. De huidskleur trekt weg, waardoor de persoon er grauw en bleek uitziet. De lippen en nagels kunnen blauw worden door de verminderde bloedcirculatie en ontregelde zuurstofvoorziening.

Onrustig en angstig

Zweten en koorts 

Koorts en overmatig transpireren behoren ook tot deze lijst met veelvoorkomende symptomen van een naderende dood. Bij iemand die op sterven ligt, kan de temperatuur soms oplopen tot ongeveer 40 graden, wat terminale koorts wordt genoemd. Koortswerende middelen zijn dan vaak niet effectief, maar frisse lucht en verkoeling kunnen verlichting bieden.

Grommend geluid

Moeite met hoesten en slikken zijn ook veelvoorkomende voortekenen van de dood. Het lichaam functioneert niet meer optimaal, waardoor slijm zich ophoopt in de mond, keel en longen. Dit kan een rochelend of grommend geluid veroorzaken wanneer lucht langs het slijm stroomt. Hoewel dit geluid onaangenaam kan zijn, ervaart de stervende er meestal geen hinder van. Het kan helpen om de stervende op zijn of haar zij te leggen of medicatie toe te laten dienen voor verlichting.

Veranderingen in de ademhaling

Aan het sterfbed merk je vaak dat de ademhaling van je dierbare anders verloopt. Er zit meer tijd tussen de ademhalingen of deze worden juist sneller en luider. De regelmaat verdwijnt, wat kan leiden tot hoestbuien of de hik. In de laatste uren kan een luidruchtig reutelen optreden door de slijmophoping. Hoewel dit geluid zorgwekkend kan lijken, heeft de stervende er geen last van. Uiteindelijk volgt een stokkende en onregelmatige ademhaling. Dit is vaak een teken dat de dood nabij is. De ademhaling kan dan stilvallen om vervolgens met een diepe zucht weer op gang te komen, waarbij de pauzes steeds langer worden. Soms wel tot een halve minuut. De laatste ademhaling is vaak te herkennen aan een zuchtend geluid.

Verandering in de ogen en polsslag

Kort voor het overlijden reageren de pupillen niet meer op licht en kunnen de oogleden open blijven, waardoor het hoornvlies uitdroogt omdat de stervende niet meer knippert. De polsslag wordt steeds zwakker door afname van de bloedcirculatie en bloeddruk. Enkele uren voor het overlijden is de polsslag soms helemaal niet meer voelbaar.

Voortekenen van de dood: hoe lang nog?

De hierboven genoemde voortekenen van de dood komen niet altijd gelijktijdig voor en kunnen uiteraard per persoon verschillen. Bij de een kun je minder symptomen waarnemen dan bij de ander. Ze kunnen echter een leidraad zijn voor nabestaanden die zich zoveel mogelijk op het afscheid willen voorbereiden.

Aan de hand van deze voortekenen van de dood kun je tevens niet exact voorspellen hoe lang het stervensproces nog zal duren. Dit kan namelijk weken of maanden duren. Er zijn echter vrij specifieke signalen die je in de laatste levensdagen of uren kunt waarnemen. Enkele hiervan hebben we eerder al benoemd, maar wij zetten deze nog een keer voor je op een rij: 

• De pupillen reageren nergens op;
• de oogleden sluiten niet meer;
• reutelen, als gevolg van slijmophoping;
• ophoesten van bloed, door bloedingen in de slokdarm of maag;
• weinig tot geen reactie op visuele en verbale prikkels;
• strekken van de nek;
• kwijlen uit de mondhoeken.

Wil je weten hoe je afscheid kunt nemen van iemand die op sterven ligt? Lees dan ons artikel: 'Afscheid nemen van iemand die op sterven ligt'.

Bron: Service Apotheek, Gezondheidsplein, Maasstad Ziekenhuis