Sterven is een gelaagd proces

Leonie is overleden na een ziekteperiode van zes jaar. Als gevolg van een hersentumor nam haar gezichtsvermogen in een geleidelijk proces steeds meer af. Een paar maanden voor haar dood kon ze nog licht en donker onderscheiden, maar in de laatste weken kon ook dat niet meer en werd alles donker. In die donkerte wachtte haar de dood. Gelukkig bleef haar denkvermogen goed en werd ook haar spraak niet aangetast.

Eenzaamheid

Samen met haar zus Rianne mocht ik Leonie na haar overlijden verzorgen en kleden. Rianne vertelde dat Leonie haar meerdere malen had aangegeven het stervensproces zo eenzaam te vinden. ‘Veel lieve mensen om je heen die je steunen, helpen en verzorgen, maar ik ben de enige van ons in mijn situatie. Dat perspectief kan ik helemaal niet delen,' zo vertelde Leonie aan Rianne.

Ik realiseer me door haar woorden dat iemand die ziek is en gaat overlijden in rouw gedompeld kan zijn. Rouw, nog niet vanwege het afscheid van het leven, maar wel vanwege de voorbereiding daarop. Afnemende krachten en desoriëntatie, oftewel rouw voordat de dood intreedt. Sterven is hoe dan ook een stap die je alleen moet zetten. Doordat Leonie de eenzaamheid en het gevoel van verlatenheid als heel overheersend ervoer én daar over kon praten, gaf ze haar zus de kans om haar te ondersteunen. Zo spraken ze bijvoorbeeld over hoe het sterven eruit zou kunnen zien. Dit gesprek kon toch de eenzaamheid van het sterven verzachten. Al bleef het voor Leonie zwaar dat ze binnenkort niet meer mee mocht delen in het samenzijn met haar familie en gezin met wie ze warme banden had.

Een gelaagd proces

Sterven is een gelaagd proces. Als het hart ophoudt met kloppen gaan er een aantal processen in het lichaam nog door voordat alles definitief afsterft. Met die gedachte voorop hadden Leonie en Rianne afgesproken dat ze vlak na het sterven het leven de kans zouden geven om langzaam uit te doven. Hiervoor hadden ze een aantal concrete zaken afgesproken. Na het overlijden, dat thuis plaatsvond, zou er de eerste dagen voortdurend bij Rianne gewaakt worden. Er mocht muziek klinken, ze kon voorgelezen worden en er zouden kaarsen branden. Goede vrienden en familieleden mochten langskomen en bij haar zijn.

Afscheid nemen

Het goed doorspreken en benoemen van de dagen vlak na overlijden leek Leonie in haar stervensproces veel rust te hebben gegeven. Op die manier werd haar de ruimte en omhulling gegeven om het leven te laten en om "weg" te gaan van haar meest dierbaren. Haar dierbaren kregen hierdoor ook de gelegenheid om goed afscheid van haar te nemen. Als er over de tijd na overlijden wordt gesproken dan is dat vaak gericht op hoe de afscheidsbijeenkomst eruit zal zien. Vragen als "waar, welke muziek en wie gaat er spreken?" worden alvast besproken. Het bespreken van de dagen vlak na het overlijden en het alvast ‘invullen’ hiervan kunnen het afscheid lichter maken.