Obductie, wat is dat eigenlijk?

Als een dierbare overleden is kan de vraag komen of er obductie verricht mag worden. Deze vraag kan van jou zelf komen maar ook van de behandelend arts. Dit roept vaak weer andere vragen op, zoals wanneer wordt obductie uitgevoerd, waarom en wat houdt het precies is? Op deze en andere vragen geven we graag antwoord.

Wat is obductie eigenlijk?

Obductie of autopsie (Grieks voor: 'met eigen ogen zien') is het onderzoeken van het lichaam van een overleden persoon. Dit onderzoek heeft als doel om de doodsoorzaak vast te stellen en/of erfelijke ziekten te achterhalen. Deze handeling wordt altijd uitgevoerd door een patholoog, dit is een arts die gespecialiseerd is in het achterhalen van doodsoorzaken en ziekten. Na een uitgebreid uitwendig onderzoek start de patholoog met een inwendig onderzoek. Alle organen van de overleden persoon worden hierbij onderzocht.

Redenen om een obductie uit te voeren

Waarom wordt een obductie uitgevoerd? Dit kan verschillende redenen hebben, namelijk:

• Het kunnen vaststellen van de doodsoorzaak
• Het kunnen vaststellen of een ziekte erfelijk/besmettelijk is
• Onderzoek doen naar resultaten van een medische behandeling

Hoe gaat het in zijn werk?

Voordat de obductie plaatsvindt wordt er door de (behandelend) arts eerst om toestemming gevraagd. Als de nabestaanden hebben ingestemd wordt het lichaam van de overledene overgebracht naar een mortuarium. Voor het inwendige onderzoek wordt het lichaam geopend en worden de organen onder de loep genomen. Dit doen ze door ze één voor een te wegen en 'in te snijden' om de binnenkant te bekijken. Ook wordt er van ieder orgaan een stukje weefsel afgenomen voor microscopisch onderzoek, omdat veel ziekten niet met het blote oog te herkennen zijn. Na afloop van het inwendige onderzoek worden alle organen weer netjes teruggeplaatst. Zijn er organen die nog extra onderzocht moeten worden vanwege bijvoorbeeld een ingewikkelde afwijking? Dan worden deze niet teruggeplaatst. Wil je dat jouw dierbare met al zijn of haar organen begraven of gecremeerd wordt? Overleg dit dan met de arts.

Is de procedure bij kinderen anders?

In principe is de procedure bij kinderen en volwassenen gelijk. Als er een kind(je) is overleden, is er echter vaker aanleiding om weefsel uit te nemen voor erfelijkheidsonderzoek. Vooral als een kind tijdens de zwangerschap of rond de geboorte overleden is en onderzocht moet worden of een afwijking erfelijk is. Ook kan er dan een kans op herhaling bij een volgende zwangerschap worden vastgesteld. Bij erg kleine kinderen, zijn de organen daarnaast heel klein. Daarom moeten er dan vaker (grotere delen van) de organen bewaard worden om deze goed te kunnen onderzoeken. Dit omdat aangeboren afwijkingen bij kinderen vaak complexer zijn dan bij volwassenen en daarvoor is uitgebreider onderzoek nodig. Ook hier geldt dat als je bezwaar hebt tegen het niet mee begraven of cremeren van deze organen, je dit aan de arts kunt laten weten. Zij houden dan rekening met je wensen.

Is er iets van te zien?

We kunnen ons voorstellen dat je de vraag hebt of er iets te zien is van de obductie. Als het lichaam is opgebaard is er doorgaans niks meer te zien van de gepleegde obductie; de kleding zit immers over het lichaam heen. De patholoog voert de obductie met de grootste zorg uit. De ruimte van niet teruggeplaatste organen wordt opgevuld en het lichaam wordt netjes dichtgemaakt zodat er vrijwel niets van te zien is. Er is hierbij wel een uitzondering. Als de overledene kaal is en er hersenonderzoek gedaan moet worden, dan is er wel een zichtbare snede. Vind je dit vervelend? Bespreek dan met de arts de mogelijkheden. Voor onderzoek op de hersenen wordt bij obductie altijd apart om toestemming gevraagd.

Toestemming

Obductie kan door nabestaanden of artsen aangevraagd worden. Als artsen het aanvragen wordt aan de nabestaanden van de overledene eerst toestemming gevraagd. Dit is echter niet nodig als er een verklaring van de overledene is (op de leeftijd van achttien jaar of ouder) waarin hij of zij om een obductie vraagt of hiervoor toestemming geeft. Ook voor een gerechtelijke obductie is geen toestemming van de nabestaanden nodig. Tot een gerechtelijke obductie kan door de officier van justitie opdracht worden gegeven als er sprake is van een niet-natuurlijke dood, bijvoorbeeld als iemand is overleden door een verkeersongeval, een misdrijf en dergelijke. Bronnen: UMC Utrecht, Isala