Een ritueel is geen kunstje

Ritueelbegeleiding is vooralsnog een vrij beroep. Iedereen mag zich ritueelbegeleider noemen – en doet dat ook. Het gevolg is dat er grote kwaliteitsverschillen bestaan in de uitoefening van ons vak. Samen met mijn beroepsvereniging 'de Landelijke Beroepsvereniging van Ritueelbegeleiders' ben ik hierin verandering aan het brengen.

Met een team van deskundigen stellen we momenteel een beroepsstandaard op: een document waarin het beroepsprofiel, de kwaliteitsstandaard en de beroepscode worden vastgelegd. In de loop van het volgende jaar zal dit gereed zijn.

Wat is ritueelbegeleiding?

Ritueelbegeleiding is professionele begeleiding bij rituelen rondom een afscheid of andere bijzondere levensmomenten waarbij deze een bijzondere betekenis krijgen. Het gaat om het proces van verandering dat met behulp van een ritueel wordt gemarkeerd. Het gaat niet om het ritueel zelf, maar om de diepere betekenis die het ritueel aan de betrokkenen geeft; de sporen die het nalaat in de ziel van mensen.

Een ritueel kan helpen een afscheid zodanig te beleven dat de betrokkenen mogen loslaten wat los mag en meenemen wat mee mag. Zonder dat ene ritueel is het nog steeds een afscheid, en misschien ook nog steeds een mooie afscheidsdienst. Het ritueel zorgt echter voor een bepaalde diepgang, zodat de nabestaanden met heel hun wezen betrokken zijn bij het afscheid.

Geen kunstje

Ritueelbegeleiding is geen kunstje. Het is niet iets moois verzinnen, omdat het er zo leuk uit ziet of zo origineel is.

Het gekke is – en dat herkennen veel vakgenoten – dat je een ritueel niet bedenkt. Ineens ‘is’ het er. Laten we daar die kaarsen aansteken met deze tekst, laten we de kinderen vragen om daar rozen neer te leggen, laten we zout water reinigen met koraal om te vertellen dat de overledene veel pijn heeft gehad in zijn leven en wij hopen dat de wonden mogen helen.

Geen kunstje, dus. Een ritueel ‘hoeft’ niet altijd. Soms is een afscheidsdienst sober: geen kaarsen, geen ‘originele’ handeling met licht, rozen of water. Deze ‘leegte’ past bij de overledene en de mensen. Maar natuurlijk is en blijft de afscheidsdienst zelf altijd ook een ritueel. Ook al heeft de ritueelbegeleider ‘niets origineels’ bedacht. Alleen al omdat wij er zijn en van begin tot einde het proces meemaken van herinneren, loslaten en meenemen.