To Remember – "Een ode aan mijn oma"

In deze rubriek interviewen wij mensen over het ingrijpende verlies van hun dierbare. Dat kan een zusje of broertje zijn, een dochter, een vader, een kind, een vriendinnetje… Elk verlies is specifiek en niet te vergelijken met elkaar. Tijdens het interview vertellen mensen hoe zij hun rouwperiode hebben ervaren, maar ook hoe zij hun dierbare herinneren. “Ik wil graag een ode aan mijn oma brengen. Ze was één van de belangrijkste personen in mijn leven en dat is ze nog steeds,” vertelt Dina-Perla Portnaar als we haar spreken over haar oma. Haar oma Raymonde, de moeder van Dina-Perla’s moeder, is tweeënhalf jaar geleden overleden aan ouderdom, na een zeer bewogen leven. Dina-Perla was dol op haar, ook al zagen ze elkaar niet vaak. We spreken met Dina-Perla over de belangrijke voorbeeldfunctie die haar oma voor haar vervulde. “Net als mijn oma volg ik mijn interne kompas, wat er ook gebeurt. Ik ben niemands bezit, blijf geëmancipeerd en wil uiteindelijk gewoon maar mens zijn.”

Helemaal alleen

Raymonde was geboren in Noord-Afrika en getrouwd met een streng religieuze man. In die tijd begon de dekolonisatie en ontstonden er oorlogen. Vanwege dit geweld lieten ze alles achter en vluchtten ze op de boot naar Frankrijk. Daar moest Raymonde weer vluchten. Dit keer voor haar eigen man die haar zwaar mishandelde. Het was zelfs zo erg, dat het levensbedreigend werd voor haar. Ze had geen keus en moest hem en haar kinderen achterlaten. Bij haar vader, broers en zussen, vond ze een woonplek en via bepaalde trucjes kon ze haar kinderen af en toe nog wel zien. “Oma stond er helemaal alleen voor. Maar ze hield vol,” vertelt Dina-Perla. “Zonder opleiding en werkervaring kreeg ze toch een baan. Aan de lopende band in een fabriek, tussen de mannen. Zo redde ze zichzelf. In die tijd als vrouw op z’n minst zeer gewaagd en zelfs not done.”

Eigen weg

“Ik heb zoveel respect voor haar. Ondanks haar gelovige achtergrond was ze ontzettend feministisch, stond ze voor rechtvaardigheid en volgde ze haar hart,” zegt Dina-Perla. Zelf heeft ze een nog orthodoxere achtergrond. Haar moeder was in Frankrijk uitgehuwelijkt en met haar man verhuisde ze naar Amsterdam, waar Dina-Perla’s twee halfbroers werden geboren. Later trouwde haar moeder met een Oekraïner, Dina-Perla’s vader. De thuissituatie was moeilijk. Dina-Perla woonde samen met haar moeder omdat die inmiddels gescheiden was. Haar moeder was ziek en door de religieuze achtergrond leefden ze in een isolement. Nu gaat Dina-Perla net als haar oma haar eigen weg. “Mijn oma en ik lijken wel op elkaar. Ik heb door mijn eigen keuzes uiteindelijk exact het leven opgebouwd dat bij mij hoort. Ik ben niet in het verleden blijven hangen. Net als mijn oma ben ik kritisch en zeg ik waar het op staat.”

Witte sjaal

Raymonde woonde in Toulouse. Dina-Perla heeft haar niet vaak ontmoet, haar familie was arm. In de eerste achttien jaar heeft ze slechts twee reizen gemaakt. De momenten dat ze samen was met haar oma, voelden extra bijzonder. “Wanneer ze bij ons in Amsterdam was, kon ik als klein meisje niet slapen van de opwinding, want zowat niemand kwam bij mijn moeder thuis. Ik ging dan gewikkeld in een deken naast haar bed zitten. Zo blij was ik om mijn oma te zien. De enige van de familie die mij echt begreep en zag wie ik was.” Eén moment met Raymonde kan Dina-Perla zich nog heel helder herinneren. “Ze kwam naar Nederland en ik haalde haar als twaalfjarige zelf op bij het station. Dat was erg bijzonder, want ik mocht bijna nooit de stad in. We hadden afgesproken dat ik met een witte sjaal zou wapperen, zodat ze me zou herkennen, want tussen mijn zevende en twaalfde had ik haar niet gezien. Toen ze uitstapte, riep ik “Oma! Oma!” Ik rende naar haar toe, wapperend met mijn sjaal, maar eigenlijk was dat niet nodig. Zodra we elkaar konden omhelzen, barstten we in huilen uit. Zelfs in de taxi konden we niet stoppen met huilen en knuffelen. Zo blij waren we, dat we weer bij elkaar waren.”

Verlies van oma

De laatste keer dat Dina-Perla haar zag, was een paar jaar geleden. Op de bruiloft van een nichtje. “Toen ik haar zag, wist ik dat het de laatste keer zou zijn. Ze was broos en mager,” vertelt ze. “We hebben toch nog een beetje gedanst, terwijl ze in een rolstoel zat.” Het was inderdaad het laatste moment dat ze haar oma zag. Een paar maanden later kreeg ze via een privébericht op Facebook van een oom te horen dat Raymonde was overleden. Het bericht kwam zo laat dat Dina-Perla niet genoeg tijd had om naar de uitvaart te komen. “Ik was ontzettend verdrietig en tegelijkertijd geschokt dat ik het op zo’n manier moest horen. De relatie met mijn familie is ingewikkeld, maar ze hadden het wel eerder en persoonlijker kunnen laten weten. Ze wisten van onze band. Dan had ik tenminste haar begrafenis bij kunnen wonen,” zegt ze. Het was een groot verlies voor haar. “De enige persoon die zich kon voorstellen hoe ik me voelde, was er niet meer.”

Afscheidsritueel

“Ik heb zelf thuis een afscheidsritueel gehouden voor mijn oma. Helemaal op mijn eigen manier,” vertelt Dina-Perla. Ze wikkelde een witte sjaal om een kaars en ging er een tijdje voor zitten terwijl ze haar oma herdacht. “Die witte sjaal stond voor onze speciale band.”

Echte geluksmomenten

Op het bureaublad van haar computer heeft Dina-Perla een mooie foto van haar oma en haarzelf geplaatst. “Zo zie ik haar nog,” zegt ze. Ze denkt regelmatig aan haar. “Als ik denk aan de momenten dat ik haar zag, volgt er een grote lach en kleine traan. Dat waren echte geluksmomenten.” Ze merkt dat de band met haar oma niet is veranderd. “Ik voel dat ze er nog is. Ze helpt me en steunt me op de achtergrond. Als een warme deken die me bescherming biedt. Ik loop verder op haar pad en zal mijn innerlijke wegwijzer altijd vasthouden, zoals zij dat ook deed.”