Een erfenis afhandelen: stappenplan

Wanneer een dierbare komt te overlijden, moet er veel worden geregeld. Niet alleen vóór de uitvaart, maar ook erna. Zo moet er op het gebied van de nalatenschap het een en ander worden afgehandeld. Dit kan voor veel nabestaanden een ingewikkelde aangelegenheid zijn. Want wat moet je doen als je bent aangewezen als erfgenaam? En wat als je de erfenis wilt weigeren, kan dat zomaar? In het onderstaande stappenplan 'Erfenis afhandelen' geven wij antwoord op deze vragen en leggen wij stapsgewijs uit hoe de afhandeling van een erfenis in zijn werk gaat. 

Erfenis afhandelen

Stap 1: Op zoek naar de erfgenamen

De erfenis afhandelen begint met het achterhalen wie de erfgenamen zijn. Om er achter te komen of de overledene erfgenamen heeft aangewezen en wie dit zijn, kun je bij het Centraal Testamentenregister (CTR) navragen of er een testament is opgesteld en bij welke notaris je hiervoor terecht kunt. Als er een testament is opgesteld moet de erfenis worden verdeeld zoals hierin is aangegeven. Als er geen sprake is van een testament, bepaalt de wet wie erfgenamen zijn. In het laatste geval worden de erfgenamen door de wet verdeeld in vier verschillende groepen, namelijk:

• Groep 1: Partner, kinderen en hun afstammelingen;
• Groep 2: Ouders, broers en zussen en hun afstammelingen;
• Groep 3: Grootouders en hun (klein)kinderen; ooms, tantes, neven en nichten;
• Groep 4: Overgrootouders en hun afstammelingen.

Stap 2: De erfenis (beneficiair) aanvaarden of verwerpen

Als je bent aangewezen als erfgenaam krijg je de keuze om de erfenis (beneficiair) te aanvaarden of te verwerpen. Het is handig om je te verdiepen in de keuzemogelijkheden voordat je een beslissing neemt. Een erfenis bestaat namelijk uit alles wat de overledene heeft nagelaten. Hier vallen dus ook de schulden onder. Daarnaast kun je er wegens emotionele redenen ook voor kiezen om de erfenis te verwerpen. Laat je vooraf goed inlichten door de notaris, zodat je niet voor vervelende verrassingen komt te staan. Gelukkig hoef je niet direct een keuze te maken en krijg je drie maanden de tijd om over de volgende stap na te denken. In Nederland wordt dit het recht van beraad genoemd.

Vanaf het moment dat alle erfgenamen de erfenis hebben aanvaard, zijn zij verantwoordelijk voor alle bezittingen, en dus ook de eventuele schulden, van de erflater. In het geval van beneficiair aanvaarden ben je als het ware beschermd tegen de schulden. Een schuldeiser kan in dit geval de schulden niet op de erfgenamen verhalen als deze hoger uitvallen dan de totale erfenis. Kies je er voor om de erfenis te verwerpen, dan erf je vanzelfsprekend niets en kun je ook niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele schulden. In het artikel 'Erfenis en schulden: hoe zit dat precies?' lichten we de verschillen tussen deze drie opties nader toe. 

Stap 3: De afwikkeling van de erfenis

De afwikkeling van de erfenis is ook de verantwoordelijkheid van de erfgenamen. In het geval er meerdere erfgenamen zijn is het gebruikelijk om één persoon de volmacht te geven om de erfenis af te wikkelen. De erfgenamen bepalen zelf wie dit wordt. Meestal is dit één van de erfgenamen, maar er wordt ook wel eens gekozen voor een buitenstaander. Als er een testament is, is er in de meeste gevallen al een executeur aangewezen door de erflater.

Stap 4: De verklaring van erfrecht aanvragen

Een verklaring van erfrecht is een notariële akte waarin is vastgelegd wie overleden is, of er een testament is opgesteld, wie recht hebben op de erfenis en eventueel wie gemachtigd is om de nalatenschap af te wikkelen. Een verklaring van erfrecht is noodzakelijk, omdat diverse instanties, zoals een bank, hierom kunnen vragen. Nadat iemand overlijdt en de bank hiervan op de hoogte is gesteld, wordt zijn of haar bankrekening geblokkeerd. Met een verklaring van erfrecht kun je deze blokkering echter opheffen. Voor een en/of rekening geldt dit niet. Deze wordt niet geblokkeerd en mag ook zonder de verklaring van erfrecht gebruikt worden. De verklaring van erfrecht is bij een en/of rekening alleen van toepassing wanneer je de rekening op jouw naam wilt zetten. Daarnaast kunnen uitkeringsinstanties en (levens)verzekeringsinstanties ook vragen om een verklaring van erfrecht. Je kunt de verklaring bij een plaatselijke notaris of online aanvragen.

Uitvaartverzekering afsluiten? Bereken uw premie!

Stap 5: Woning, inboedel, abonnementen en belastingen

Woning

Woonde de overledene in een huurwoning, dan moet de huur worden opgezegd en moet de woning bezemschoon aan de verhuurder worden opgeleverd. Hiervoor kun je de hulp van professionele ontruimers inschakelen. In het geval van een koopwoning kunnen de erfgenamen kiezen uit twee opties:

1. Eén van de erfgenamen besluit in overleg met de rest om in het huis te wonen en koopt de rest uit. 
2. De erfgenamen verkopen het huis. De winst of het verlies wordt dan gedeeld.

Inboedel

De inboedel wordt verdeeld door de erfgenamen. Zij bepalen zelf wat hiermee gebeurt, tenzij de overledene anders heeft aangegeven, in een codicil bijvoorbeeld. Het is belangrijk om bij deze stap duidelijke afspraken met elkaar te maken.

Tip: maak een lijstje waarin iedereen aangeeft wat hij of zij graag zou willen hebben, met bovenaan hetgeen wat diegene het liefst wil vanwege de emotionele waarde. Zorg samen voor een eerlijke verdeling. 

Omdat inboedelgoederen niet allemaal dezelfde waarde hebben, is het ook een idee om een waarde toe te kennen aan de spullen. Voor een zo eerlijk mogelijke verdeling kun je de waarde van de goederen die je krijgt in mindering brengen op jouw erfdeel. Als jullie er gezamenlijk niet uitkomen kun je ervoor kiezen om de inboedel te laten taxeren door het Vendu Notarishuis. Met meer dan 200 jaar ervaring en deskundigheid bieden zij totale ontzorging bij het taxeren, verdelen en veilen van waardevolle objecten tot aan het bezemschoon opleveren van een woning.

Tip: in het artikel 'Ruzie over de erfenis voorkomen' kun je lezen hoe je als erflater discussies en ruzies omtrent de nalatenschap kunt voorkomen.

Abonnementen

Achterhaal of de overledene lopende abonnementen heeft die opgezegd dienen te worden. 

Belastingen

Na het overlijden ontvang je als erfgenaam, doorgaans binnen vier maanden, een aangifteformulier voor inkomstenbelasting van de belastingdienst. Dit zogenoemde 'F-formulier' moet binnen acht maanden na het overlijden worden ingevuld en ingediend. Over het lopende jaar moet tot het moment van overlijden over het inkomen van de overledene met de belastingdienst worden afgerekend. Over het bedrag dat de erfgenamen ontvangen moet belasting worden betaald, oftewel erfbelasting. De betaalde inkomstenbelasting mag vervolgens wel in mindering worden gebracht op de aangifte voor de erfbelasting.

Stap 6: Het geld

En dan komen we bij de laatste stap van dit stappenplan 'Erfenis afhandelen': het geld. Nadat de rekeningen van de overledene zijn betaald, alles omtrent de erfbelasting is afgehandeld en de inboedel eerlijk is verdeeld, wordt het tegoed dat op de bankrekening van de overledene staat verdeeld onder de erfgenamen. De executeur (stap 3) zorgt voor een duidelijk overzicht waarin wordt opgenomen hoeveel iedere erfgenaam, rekening houdend met de waarde van de verkregen inboedelgoederen, ontvangt. Het geld wordt pas uitbetaald wanneer iedereen akkoord is met de verdeling.