Verwonderd kijkt wijkverpleegkundige Diana naar het kaartje dat ze gepakt heeft: ‘Mag er gelachen worden bij een sterfbed?’
‘Dat is een bijzondere vraag’, roept ze uit. ‘Maar over het antwoord hoef ik geen seconde na te denken: jazeker!’
Soms train ik groepen verpleegkundigen, artsen of verzorgenden in het ‘praten over de dood’. Velen van hen komen in aanraking met ongeneeslijk zieke patiënten. Mensen met kanker, COPD, hartfalen, nierfalen… Zij leven met de dood voor ogen. Bij de één hangt die constant als een zwaard van Damocles boven het hoofd. Bij de ander is de dood wat minder nadrukkelijk aanwezig.
Zorgprofessionals kunnen het moeilijk vinden om die dood te benoemen, en met patiënten in gesprek te gaan over hun gedachten en gevoelens op dat gebied. Ook die zorgprofessionals zijn immers opgegroeid in een cultuur waarin het niet ‘gewoon’ is om dat te doen. Tijdens de trainingen dwing ik hen om die ervaring op te zoeken: zo gewoon mogelijk te praten over de dood. Dat doe ik meestal met behulp van een kaartspel, de Kaartjes van Betekenis. Die vraag over dat lachen op het sterfbed is één van de 50 vragen daaruit.
‘Heb je dat wel eens meegemaakt, dat er rondom het sterfbed flink gelachen werd’, wil ik van Diana weten.
‘Nou en of! Het zit ‘m natuurlijk erg in de klik die je met een patiënt hebt. Je kunt niet bij iedereen grapjes gaan maken. Maar een tijdje geleden bezocht ik regelmatig een oude vrouw, die zelf ook voortdurend luchtige opmerkingen maakte over haar leven. Als ze de nieuwe folders met aanbiedingen van de supermarkt in de bus kreeg, dan zei ze bijvoorbeeld: ‘Kijk eens aan, de volle melk is in de aanbieding. Een liter voor 84 cent. Wat fijn dat ik dat nog kan meemaken hè, – zo vlak voor mijn dood. Nou kan ik gelukkig sterven’. Dat zei ze dan niet op een harde of cynische manier, maar eerder een beetje ondeugend. Ze kreeg er ook van die pretoogjes bij.’
‘Op een gegeven moment verzwakte ze dusdanig dat ze niet meer zelfstandig uit bed kon komen. ‘Wil je me helpen’, vroeg ze dan. ‘Ik wil graag even uit bed en in een stoel zitten.’ Voor ik het doorhad floepte ik eruit: ‘Dat wil ik wel doen, maar dat kost je een euro’. We hebben daar samen geweldig om zitten lachen. Ook later hebben we er nog regelmatig opnieuw lol om gehad.’
Ongeneeslijk zieke patiënten verliezen door hun ziekte erg veel, maar ze verliezen zelden hun gevoel voor humor. Van die zekerheid kunnen zorgprofessionals gebruik maken. Oók als het om het praten over de dood gaat.
Wil je ook op een laagdrempelige manier in gesprek gaan over het levenseinde? Probeer de Kaartjes van Betekenis. Het spel bevat 50 gevarieerde vragen: van filosofische tot zeer praktische. Je kunt het kaartspel hier bestellen.
Reacties
Er zijn nog geen reacties geplaatst bij dit artikel.