Je hebt ze vast gezien. Twee hoge ruikers bij een begrafenis. Ze doen denken aan de ruikers bij een huwelijk. En terecht! Wanneer iemand overleden is die nog niet eerder getrouwd is, dus eigenlijk nog maagd is, krijgt die ook twee van die hoge ruikers vol met figuren gemaakt van jonge kokosbladeren, kleurige Kroton bladeren, fruit en bloemen. Waarom eigenlijk?
De gagar mayang
De gagar mayang of tweelingruikers staan symbool voor de Javaanse kijk op het leven in z’n geheel. Over de relatie tussen mens en natuur als deel van de kosmos en ook de band tussen de mens en hun voorouders, met name de koning. Het gebruik stamt af van de koninklijke families op Java. Zij vertellen symbolisch het verhaal van de overledene, welk anders niet zichtbaar zou zijn.
De ruikers zijn stille getuigen van een ingrijpende levensgebeurtenis, in dit geval de dood. Zij zijn symbolisch gezien wachters. Zij vertellen aan iemand die ze ziet dat er een overgang plaatsvindt. Zij zijn de voorbodes en ceremoniële medium van de gebeurtenis. Een herinnering aan de hindoe boeddhistische periode op Java.
De levensboom
In de Javaanse cultuur krijgt een ieder één keer in het leven de tweelingruikers. De uitvoering kan per gemeenschap verschillen, maar het doel niet! De ruikers doen denken aan de magische levensboom. Een levensboom waarin wordt weergegeven: God’s bescherming, goed en kwaad, de menselijke natuur en de weg die men in het leven aflegt. Alle levensgebeurtenissen die een plechtige inwijdingsceremonie vereisen hebben een getuige nodig volgens de Javaanse mystiek. In de Wayang kulit verhalen vervult de gunungan deze rol. Deze levensboom of berg stelt de as van de wereld voor en komt tevoorschijn wanneer het goede het kwade heeft overwonnen; een scènewisseling. Net als de gunungan zijn de tweelingruikers bij een huwelijk of overlijden te zien wanneer de scène wisselt…
De gagar mayang bestaat uit drie delen, net als de Gunungan: de top is het smalste, het middelste deel is breed en het onderste deel loopt smaller af. Bij een huwelijk heten deze tweelingruikers kembar mayang en zij maken deel uit van de bruidstoet en de huwelijksversiering. Indien iemand niet getrouwd is geweest en sterft dan krijgen zij deze ruikers bij hun overlijden. Dan heten de ruikers: gagar mayang.
Janur
Tijdens de Javaanse rituelen wordt er gebeden. Zo ook vóór en na het maken van deze ruikers. Men gelooft dat de ruikers geleend worden van de goden en het kwaad afweert. Na gebruik wordt het ‘teruggegeven’ aan de goden door het bijvoorbeeld op het dak van het huis te gooien of te water te laten in een rivier of zee of bij een kruispunt van wegen. In ieder geval niet ver van het huis waar de afscheidsceremonie van het lichaam plaatsvond.
De gagar mayang specialist steekt de kunstig gemaakte janur figuren, Kroton (kleurige bladeren), fruit en bloemen in de stam van een bananenplant die als basis dient van de ruikers. Janur staat symbool voor licht en maagdelijkheid. De hoop is dat de overledene zal stralen als een engel. Elk element heeft een boodschap of wens voor de overledene. De janur sprinkhaan staat symbool voor het kunnen vermijden van obstakels. De janur paraplu staat symbool voor bescherming en veiligheid. De vogel of duif is loyaal en symboliseert harmonie en blijdschap. De veelkleurige Krotonblad beschermt tegen boze geesten.
Val of dood
Gagar Mayang betekent: val of dood. De val of de dood van de ene status, maar tegelijk een overgang naar een andere status. De ongehuwde overlijdt in dit leven en begint een nieuw leven aan de andere zijde. De gagar mayang zijn de heraut van deze overgang.
Reacties (6)