De schoonheid van verdriet

Ik begeef me op dun ijs als ik deze uitdrukking gebruik... Zeker wanneer je spreekt met mensen die nog maar net in een diepe rouw zijn. Maar in mijn taak als voorganger, ritueelbegeleider, noem het zoals je wil, ervaar ik niettemin bijna wekelijks de schoonheid van verdriet.

Een prachtige ode

Het is voor mij de meest pure emotie die er bestaat. Diegene waar we allemaal aan kunnen relateren, ongeacht rang of stand, huidskleur of geloofsovertuiging. Het verdriet om iemand die je liefhad en die je hebt moeten afgeven, is universeel. Verdriet treft ons in het diepste van onze ziel, in de kern van wie we zijn. En hoe mensen dan, wanneer ze een dierbare verliezen, écht geen moeite gespaard laten om van dat laatste moment rond de overledene iets bijzonder te maken. Dat is zo mooi om te zien. Zelfs wanneer de familiale omstandigheden op zijn minst gezegd moeilijk te noemen zijn. Het getuigt zo vaak van een diep liefhebben.

De mensen waar ik op dat moment bij zit om de dienst samen voor te bereiden, die zien dat natuurlijk niet. Die zitten helemaal in hun verdriet. En dan heb je ook nog die adrenaline die hen gaande houdt. Maar ook zonder het echt goed te beseffen, schrijven de nabestaanden een prachtige ode aan de persoon die ze net verloren hebben. Vaak is het een ode aan het leven zelf. Met ruimte voor alle facetten van dat leven, in al zijn glorie en tegelijk ook in die onmetelijke broosheid. Want het leven is niet volmaakt, maar mateloos mooi.

Een mooie karaktertekening

Soms vraag ik me af, of de overledene heeft geweten dat hij of zij zo graag werd gezien. Tranen, verhalen, fotoalbums, voorwerpen, alles wordt uit de kast gehaald om te bewijzen hoe groot de liefde was en hoeveel die persoon voor hen betekend heeft. Alsof ze door het verlies pas eerst beseffen hoeveel er was om dankbaar voor te zijn. 

En dat is pijnlijk natuurlijk, maar vanop afstand, is dat zo mooi… Als het moment van afscheid nemen daar is, dan komen de verhalen vanzelf. Mijn eerste vraag is meestal: 'als je de overledene in één woord zou moeten beschrijven, wat zou dat dan zijn?' En vaak komen er woorden: mooi, lief, intelligent, maar ook koppig, trots, humeurig. Bij anderen gaat dat moeilijker. Die antwoorden dan ‘Nou ja, in één woord, dat is best moeilijk hoor…’ en dan komt het verhaal. ‘Hij of zij was niet echt in één woord te vatten, zo’n veelzijdig iemand…’ En gaandeweg, doorheen het gesprek, komen we tot een mooie karaktertekening van wie de overledene was.

Een laatste eresaluut

Als dat in de juiste context kan, met veel respect en zonder te oordelen, dan kunnen ook de moeilijke dingen gezegd worden. Die we niet zo prettig vonden. Waar we nu wat moeilijker mee voor de dag komen, want ‘van de doden niets dan goeds, weet je wel?’. En toch zijn ook die dingen belangrijk om te benoemen. Want tijdens zo’n dienst sluit je niet alleen het boek van de overledene zijn leven, maar op dat moment sluit je ook het hoofdstuk in je eigen leven waar die persoon deel van heeft uitgemaakt. En dus is het afscheid niet alleen een laatste eresaluut aan de overledene, maar ook voor de nabestaanden een belangrijk mijlpaal hun leven. 

'Het was een mooie dienst'

Om als ritueelbegeleider te kunnen helpen, om dat moment van afscheid vorm te geven. De juiste woorden, passende muziek, de ideale bloemen, het is een voorrecht. Echt. Meestal bedank ik de mensen daar ook voor. Dat ik – al is het maar voor heel even – zo dichtbij hun leven mag komen. Hen mag zien op hun meest kwetsbare moment. Dat ze dat delen met mij. Dat ik hen mee mag helpen om dat laatste, zo belangrijke samenzijn rond hun overleden dierbare mag meemaken.

Mijn opdracht is geslaagd als mensen zeggen ‘het was een mooie dienst’. Vaak doorheen hun tranen, nog niet beseffend dat de echte rouwarbeid nog moet beginnen. Maar het rouwproces kan beginnen, omdat ze tot het laatste moment alles hebben gedaan wat kon. En dan pas kan het levensboek van iemand met zachte hand dichtgedaan worden. De laatste pagina is omgedraaid, nog even aarzelend... Het slotwoord op de kaft is klaar. En dan weet ik dat het goed is zo...