Praten over de dood: moeilijk, maar waardevol

Als je partner niets wil delen over zijn aanstaande overlijden...

Marianne weet dat ze afscheid moet nemen van haar man Leo. De medisch specialist van Leo had gezegd dat hij wat levensverwachting betreft moet denken in maanden, en niet meer in jaren. Marianne is de wanhoop nabij: ‘Ik wil een paar dingen met hem bespreken. Over de financiën bijvoorbeeld. En over zijn uitvaart: wat wil hij nou eigenlijk zelf? Maar ik krijg hem niet zover. Hij wil met geen woord over de toekomst praten. Hij gaat er vanuit dat hij nog beter wordt. Dit verschil tussen hem en mij begint alsmaar hinderlijker te worden.’

Praten over de dood: 3 gesprekstips

Waarschijnlijk is dit één van de meest grote problemen als het over ‘praten over de dood’ gaat: de één wil er wél over praten, de ander niet. Dat is vooral een probleem als de tijd begint te dringen, zoals bij Marianne en Leo. Hoe overbrug je dan zo’n kloof? In het boek Ik weet niet wat ik zeggen moet. Hoe praat je over dood, verlies en rouw? doen Mariska Overman en ik een paar suggesties. Ik legde er ook drie aan Marianne voor.

1. Geef aan dat het gesprek niet lang hoeft te duren

‘Wat je kunt proberen te doen, is dat je tegen Leo zegt dat het gesprek maar tien minuten hoeft te duren’, zei ik. Vaak denken mensen die níet over de dood willen praten dat dat praten erg lang gaat duren. Dat ze erg de diepte in moeten gaan. Of dat ze er erg emotioneel van worden, terwijl dat wel het laatste is wat ze willen worden. Als degene die wél wat te bespreken heeft aangeeft dat het maar tien minuten hoeft te duren, dan kan dat de drempel verlagen. ‘Pak desnoods je telefoon erbij, en laat een stopwatch-app meelopen. Zodat de ander kan zien dat je serieus meent dat je na tien minuten ophoudt.’  

2. Maak duidelijk waarom het voor jou belangrijk is om erover te praten!

‘Wat je ook kunt doen, al lijkt dat misschien wat op chantage, is dat je zegt: ‘Doe het dan voor mij’. De gedachte daarachter is dat Leo misschien niet over de dood praten, maar dat hij ook niet wil dat jij je daar vervelend onder voelt. Op deze manier probeer je de ander medeverantwoordelijk te maken voor jouw toekomstige welzijn. Misschien is het een beetje gemeen om deze chantagekaart te spelen, maar ja, in een relatie is het toch wel vaker geven en nemen?’ Het uitgangspunt hierbij is dat niemand het vetorecht heeft op een gespreksonderwerp. Partners hebben min of meer de plicht naar een balans te zoeken tussen de behoeftes van hen beiden.

3. Som de nadelige gevolgen van het niet-praten op

‘Een laatste trucje dat je kunt toepassen is dat je meegaat in het niet-praten en opsomt wat daarvan uiteindelijk de nadelige gevolgen kunnen zijn. Want als je niet weet wat Leo wil of hoe hij ergens over denkt, dan weet je dus ook niet wat je voor Leo moet beslissen als hij dat op het laatst zelf niet meer kan. Bijvoorbeeld omdat hij in coma is geraakt. Wil hij nog naar een IC als dat zou kunnen? Wil hij gereanimeerd worden? Je weet ook niet waar jij, samen met andere naasten, goed aan doet bij het organiseren van de uitvaart. Misschien kies jij dan voor begraven terwijl hij eigenlijk gecremeerd wilde worden. Of stel dat Leo een hele waardevolle postzegelverzameling heeft: wat moet daar straks mee gebeuren? Wil hij het risico lopen dat je alles bij het oud papier gooit?’

Praten over de dood geeft rust

Marianne vond de eerste optie het meest bij haar passen, en koos ervoor om vijf minuten van Leo’s tijd te vragen. Leo stemde ermee in. Uiteindelijk bleef het niet beperkt tot die ene keer. Want Leo ontdekte dat dat gevreesde ‘praten over de toekomst’ eigenlijk wel meeviel. Hij raakte er niet door van slag, terwijl hij dat van te voren wel had gedacht. ‘Op een gegeven moment zei hij na een gesprekje zelfs dat het hem rust had gegeven’, zei Marianne. ‘Ik kan nu met vertrouwen naar de komende maanden kijken. Ik heb weer contact met hem. We gaan de weg zoveel mogelijk samen afleggen.’

Wil je meer gesprekstips voor het ‘praten over de dood’? Kijk dan in het boek ‘Ik weet niet wat ik zeggen moet. Hoe praat je over dood, verlies en rouw?’