“Ze was er weer helemaal!”

Over de waarde van een goed gesprek over leven en sterven

Bij de mensen om de tafel zitten om een afscheidsceremonie voor te bereiden levert niet zomaar een gesprek op. Het is vaak het eerste gesprek over de overledene zonder dat deze persoon lijfelijk aanwezig is. Het is de eerste keer dat de nabestaanden ervaren en voelen hoe het is: een leven zonder en met deze persoon in hun hoofd en hart. In dit blog vertelt Simone Snakenborg over de waarde van de gesprekken die ze heeft als ritueelbegeleider met nabestaanden over het leven en sterven van mensen. 

Aandacht voor het leven en sterven

Ze was ernstig ziek en hij zorgde voor haar op alle manieren die mogelijk waren. Dat was vanzelfsprekend. Ze hadden het elkaar in betere tijden beloofd. Na afloop van de afscheidsdienst was het eerste wat hij tegen mij zei: “Ze was er weer helemaal”. Niet zij die ziek was, maar zij zoals ze een groot deel van haar leven was: actief, grappig, bazig en vooral… lief. Door het uitgebreide gesprek vooraf en een afscheidsdienst waarin gebeurde wat hij nodig had voor een goed afscheid, had hij haar weer helemaal terug.

Dit is precies waarom ik tijdens de voorbereiding van een afscheidsdienst uitgebreid aandacht heb voor het leven en sterven van de overledene. We sluiten het voorbereidingsoverleg af met een open gesprek. Soms duurt het een half uur, maar heel vaak veel langer. Als mij wordt gevraagd een levensverhaal te schrijven, dan levert dit gesprek me de ingrediënten voor dat verhaal. Maar ook als ik dat niet hoef te doen, eindig ik met een gesprek over leven en dood. Voor mij is het een manier om de taal te horen waarin de nabestaanden spreken en om een gevoel, een beeld te krijgen van de persoon van wie zij afscheid nemen. Ik ben in dienst van de familie en mijn taak is om te zorgen voor een persoonlijk afscheid. Hun persoonlijke woorden zijn mijn richtingaanwijzers voor de taal van de dienst.

Waardevolle ingrediënten voor de afscheidsdienst

Heel vaak merk ik dat de mensen het fijn vinden om hun verhaal te doen aan mij en... aan elkaar. Ze blikken terug op de voorbije jaren: wat deed hij, wat zei hij? Ze kruipen in de mens wie zij was: haar karakter, haar sterke eigenschappen en haar irritante. Zo krijgen ze de mens van wie ze afscheid nemen weer terug.

Ik spreek met de nabestaanden ook over de dood. Hoe is hij overleden en waren ze erbij? Paste zoals ze ging bij hoe ze heeft geleefd? Een gesprek over leven kan wat mij betreft niet zonder een gesprek over sterven. We hebben het over wat er is na de dood. Misschien een hemel, misschien wel niets.

Een goed gesprek over leven en dood geeft mij waardevolle ingrediënten voor de afscheidsdienst. Ook voor de nabestaanden zelf is het waardevol. Door uitgebreid en diepgaand te praten over het leven van iemand is het mogelijk om van die hele persoon afscheid te nemen en niet alleen van die zieke en stervende persoon. Bovendien ervaren ze, vaak voor de eerste keer, dat ondanks het lijfelijke afscheid, de persoon nog helemaal aanwezig is.