Heb jij nagedacht hoe je je afscheid zou willen?

Tijdens voorbereidende gesprekken over de uitvaart probeer ik onder andere uit te kristalliseren hoe groot of ingetogen het afscheid zal worden. Sfeer, financiële middelen, persoonlijke wensen en niet te vergeten het geleefde leven vormen dan de leidraad voor het organiseren van de afscheidsbijeenkomst. Meestal zijn er al ideeën rondom de locatie van de uitvaart. Kerk, crematorium, uitvaartcentrum zijn al tientallen jaren de plekken waar mensen voor hun uitvaart naartoe gaan. Tegenwoordig worden mensen mondiger en willen zij gelukkig meer inspraak in hun afscheid.

Zo kom je soms met een uitvaart in een strandpaviljoen, een dorpscafé, het verenigingsgebouw, in de vrije natuur, op het strand of in het bos terecht. Allemaal prachtige alternatieven voor bestaande locaties, die trouwens ondertussen mee gaan met deze trend. Buitenaula’s bij crematoria, café-achtige ruimtes in rouwcentra en aula’s die zeer variabel in opstelling kunnen zijn, allemaal prachtige voorbeelden. Maar wàt nu, als de overledene andere ideeën had dan de familie. Of als er bij de kinderen van de overledene hemelhoge verschillen in opvatting zijn, wat een passend, persoonlijk afscheid voor moeder of vader zou zijn. Het wordt helemaal moeilijk als een kind bijvoorbeeld vasthoudt aan het idee dat moeder absoluut gecremeerd wilde worden en het andere kind is er vast van overtuigd dat moeder beslist – net als oma – begraven zou willen worden... Ook al was vader gecremeerd.

Dilemma's

Dit soort dilemma’s komen wij als uitvaartbegeleider natuurlijk geregeld tegen en elke keer moet je dan nog meer je voelhorens, intuïtie en mensenkennis, maar ook je creativiteit aanspreken om tot een – voor allen – bevredigende oplossing te komen. Zo kwam ik bij drie dochters, die overvallen werden door het plotselinge overlijden van hun nog jonge moeder. Loes was amper 60 jaar, stond stralend in het leven en had nog helemaal niet over haar afscheid nagedacht. Loes was een vrije geest, hield van feesten en had veel vrienden. Zij had niets gespaard voor haar afscheid en zo was het nu aan de dochters om haar afscheid te regelen en te bekostigen. Maar hoe? Een groot feest zou natuurlijk helemaal bij Loes passen, maar net als Loes hadden de dochters geen financiële reserves en moesten wij dus roeien met de riemen die er waren.

De gemoederen liepen de eerste dag hoog op, want de champagne moest vloeien en in het paviljoen op het strand was Loes altijd te vinden op de salsa-avonden. Daar moest het toch gebeuren...?  Volgens de twee jongste dochters tenminste…De oudste en ook meest rustige dochter schudde alleen maar met haar hoofd. Je zag haar denken: Wie moet dat betalen? Gelukkig vertelden de dochters mij ook, dat moeder hier thuis veel feestjes had georganiseerd en dat het altijd een groot succes was. Dus wat weerhield ons om het afscheid hier te laten plaatsvinden?

Een heel groot afscheid

Hoewel de dochters het wel vreemd vonden, luisterden zij geïnteresseerd toen ik mijn plan begon te ontvouwen: wij zouden een grote instuif kunnen organiseren, zoals Loes het in haar jonge hippie-jaren altijd deed. Een Amerikaanse fuif, iedereen neemt zijn eigen drank mee. Chips, nootjes en stokbrood met knoflookboter in de oven, hoe moeilijk kon het zijn. Moeder zou gewikkeld in haar prachtige batikdoeken op haar meditatieplekje onder de grote appelboom komen te liggen. In het ‘praathuisje’ in haar tuin zouden vakantiefilmpjes en filmpjes, gemaakt tijdens de salsa avonden, te zien zijn. In de zitkuil achter in de tuin konden mensen met elkaar herinneringen ophalen. Voor op het terras was de heerlijke hippie-muziek van vroeger en salsamuziek te horen, zodat iedereen, die dat wilde, nog een keer dicht bij Loes kon dansen, met elkaar of alleen. De kinderen werden steeds enthousiaster en de ideeën begonnen ook bij hen te borrelen. Her en der in de tuin zouden de meest extravagante jurken van Loes opgehangen worden en lekker in de wind wapperen. Vrienden en familie mochten bij het afscheid nemen een bloem uit haar tuin plukken en die bij Loes neerleggen.

Na vertrek uit haar mooie huisje, zou iedereen nog even blijven en mocht iedereen iets wat hem dierbaar was en aan Loes herinnerde, meenemen: een schilderij, het mooie bankje waar vaak tot diep in de nacht diepe gesprekken hadden plaats gevonden; of de rieten hangstoel in de appelboom, waar je zo lekker in weg kon dromen als je bij Loes te gast was. Kortom, het voelde voor iedereen goed, om meteen het huis leeg te ruimen en het scheelde de dochters veel werk. Mooie bijkomstigheid was, dat iedereen op dit ogenblik zou beseffen, dat het leeghalen van het huis veel werk met zich mee zou brengen. Er zouden vast vrienden zijn, die later bij het leeghalen en opleveren van het huis een handje zouden helpen. Het plan voelde voor iedereen fijn en zo werd het uiteindelijk toch nog een heel groot afscheid.

Opgeruimd staat netjes

Wel 250 mensen kwamen op de dag van de uitvaart naar het huis van Loes om afscheid te nemen en met elkaar herinneringen op te halen. Het boek met handgeschept papier, wat één van de dochters voor Loes van haar wereldreis had meegenomen, vulde zich eindelijk met mooie anekdotes van alle vrienden en familieleden. De flessen wijn, bier en fris raakten leeg en met elke toost op hun moeder werden de dochters blijer. Ze wisten dat hun moeder geliefd was, maar zóveel mensen die hier waren en die alle tijd namen om hun vriendschap met Loes en met elkaar te vieren, het was ontroerend om dat te zien en te beleven. Er vloeiden tranen en er werd gelachen.

Pas na enkele uren was het ogenblik van definitief afscheid voor iedereen gekomen. De dochters brachten hun moeder daarna met zijn drieën alleen naar de begraafplaats. Toen zij terugkwamen, was alles opgeruimd en was er voor iedereen een kopje troostsoep. Plechtig werden de spullen verdeeld en eigenlijk werd er bij elk voorwerp weer een dierbare herinnering gedeeld. Het voelde niet gek, dat het huis steeds leger werd, doordat de spullen alvast naar de auto’s gebracht werden. Het was goed zo, helemaal in de geest van Loes. Iedereen zou goed op haar spulletjes letten en was gelukkig met een herinnering aan Loes. Het was zeker onorthodox om een uitvaart op deze manier te beleven, maar iedereen zag het later als dé manier om van zo een bijzondere vrouw als Loes afscheid te nemen. Loes zou zeggen: opgeruimd staat netjes.