"Mijn moeder gaat binnenkort sterven. Kan ik al een afspraak met u maken, ook al is ze nog niet overleden?" Deze vraag werd me enkele weken geleden telefonisch gesteld. En ja, natuurlijk kunnen we op voorhand een afspraak maken. In die periode dat iemand stervende is denken degenen die daar omheen staan vaak over dat afscheid na. En bijvoorbeeld tijdens het waken heb je daarvoor ook de tijd. Het komt regelmatig voor dat hierover nadenken en een gesprek en kennismaking aangaan met de uitvaartondernemer voor nabestaanden niet goed voelt. Alsof je niet kan wachten totdat de stervende daadwerkelijk overleden is. Dat is vooral aan de orde als de stervende niet meer echt aanspreekbaar is en daardoor zelf niet als gesprekspartner over het eigen afscheid aanwezig kan zijn.
Elke keer blijkt ook dat nabestaanden het als prettig ervaren dat ze het gesprek zijn aangegaan. Dat het ruimte biedt, dat het goed is elkaar al eens gezien te hebben. En dat min of meer duidelijk is hoe het verder gaat als iemand daadwerkelijk is overleden.
Kennismaking
Enkele dagen later ging ik naar het opgegeven adres. Het is bijzonder om bij mensen thuis te komen. Om binnen te stappen in de wereld van de familie die samen met de stervende bezig is dat leven af te ronden. Vaak wordt dan ook heel duidelijk zichtbaar hoe belangrijk de rol van wijkverpleging, thuiszorg en buurtzorg is en met hoeveel liefde deze mensen hun taken vervullen. Ik ervaar het als een eer dat ik in de intimiteit van een familie in zo’n kwetsbare periode binnen mag treden. Ik werd binnengelaten en zat met de dochter en de echtgenoot van Diana in de voorkamer. In de achterkamer, door een deur gescheiden van de voorkamer lag Diana. Ik werd aan haar voorgesteld maar daar leek ze niet veel van mee te krijgen. Zij verkeerde zo te zien in een slaap.
Uitvaartwensen
Het bleek dat Diana zich al jaren geleden op haar overlijden had voorbereid. Ze had een krantenartikel uitgeknipt van een interview met mij met een foto erbij. En daarbij geschreven dat ik degene was die de uitvaart zou moeten doen. Ook van de kist die ze wilde lag een foto klaar. En ze had nog meer ideeën uitgewerkt. Ik besprak mogelijkheden met de familie en zegde toe één en ander op schrift te stellen en een kostenindicatie te maken. De familie dacht dat ze binnen enkele dagen zou overlijden. Ook de huisarts had dit aangegeven.
Nogmaals kennismaken
Op het einde van ons gesprek bleek Diana wakker geworden en ik ging, nadat de dochter Diana had verteld dat ik er was, nogmaals naar haar toe. Het bleek een heel fijne ontmoeting en Diana gaf me een vertrouwd gevoel alsof ik haar al kende. Ze was niet bang voor de dood en kon er open naar kijken. Ze kon niet heel goed praten maar kon wel laten merken dat ze mijn aanwezigheid waardeerde en me nu niet meer alleen van de foto kende. Ik was getroffen door hoe ze erbij lag. Zwak en ook mooi. In overgave naar wat zou komen. Omdat ze zo leek te berusten moest ik denken aan de regels uit een gedicht waarvan de schrijver onbekend is en dat ik erg mooi vind.
Ik ben de wind, ik ben de regen
Ik ben de zon, het jonge gras
Ik ben de sneeuw en duizend dingen
Ik ben weer degene die ik was
Uitvaartbegeleiding in de palliatieve fase
Het blijft natuurlijk moeilijk te voorspellen hoe lang de palliatieve fase duurt. Dat gold zeker ook voor Diana. De verwachting van de familie en van de huisarts was dat Diana binnen enkele dagen zou overlijden. Maar dat zijn nu al enkele weken geworden. De dood heeft geen agenda. Ik stel me in deze fase terughoudend op en laat dat de familie ook weten. Het initiatief tot eventueel contact laat ik bij hen omdat ik hun proces van afscheid nemen en loslaten zo min mogelijk wil verstoren.
