De dood bespreekbaar maken met kinderen

Zijn opa en oma nu samen? Hoe ziet de hemel eruit? Wat is een begrafenis? Allerlei vragen die je kunt krijgen van een kind wanneer iemand in zijn of haar omgeving is overleden. Het beantwoorden van deze vragen kan best lastig zijn voor volwassenen. Want hoe leg je aan een kind uit wat een uitvaart inhoudt en wat het betekent als iemand dood is?

Veel ouders kiezen er bewust voor om het gesprek over de dood zo lang mogelijk uit te stellen, omdat ze het ongemakkelijk vinden of omdat ze niet goed weten hoe ze een gesprek over zo een ‘beladen’ onderwerp moeten beginnen met hun kind. Toch kan het goed zijn om hier op jonge leeftijd al over te praten. Wij vertellen je waarom het belangrijk is om de dood bespreekbaar te maken met kinderen en delen vier tips.

De dood bespreekbaar maken met kinderen: waarom?

Met je kind praten over de dood is niet makkelijk. De dood hoort echter bij het leven en ook kinderen krijgen hier vroeg of laat mee te maken. Thuis, als iemand uit de familie overlijdt, maar ook op school of kinderdagverblijf, wanneer een vriendje of vriendinnetje komt te overlijden. Ook voor kinderen is het verlies van een dierbare een ingrijpende gebeurtenis. Ieder kind, jong of oud, gaat anders om met het verlies en verdriet. Voor jonge kinderen kan het besef anders zijn dan voor oudere kinderen. Om kinderen te ondersteunen in hun rouwproces is het essentieel om met ze te praten over het verlies en het afscheid. Ze willen vaak duidelijkheid en gaan dan ook allerlei vragen stellen. Vragen die soms moeilijk te beantwoorden zijn, omdat je als volwassene bang bent dat het allemaal veel te eng is of omdat je denkt dat ze nog te jong zijn om zich met dit soort onderwerpen bezig te houden. Door over de dood en het verlies te praten leer je kinderen echter dat de dood helaas bij het leven hoort, hoe verdrietig het ook is. Je geeft kinderen dan niet alleen de ruimte om vragen te stellen, maar ook om over hun eigen verdriet en gevoelens te praten.

De dood bespreekbaar maken met kinderen: 4 tips

1. Houd het simpel, maar wel realistisch

De dood bespreekbaar maken met kinderen houdt niet in dat je per se langdradige gesprekken hoeft te voeren. Leg kinderen in simpele, maar duidelijke taal uit wat de dood inhoudt. Ouders zijn vaak geneigd om tegen kinderen te zeggen dat iemand op een lange reis is gegaan, of dat de overledene aan het slapen is. Probeer dit soort vage uitspraken te vermijden. Dit kan voor kinderen juist verwarrend zijn en nog meer vragen oproepen. "Wanneer komt oma terug?", "Mag ik oma wakker maken?" Noem het beestje bij de naam en wees niet bang om de woorden 'dood' en 'overlijden' te gebruiken tijdens het gesprek. Zo verklein je de kans op misverstanden, help je het kind om deze termen meer te begrijpen en creëer je een realistisch beeld. Kinderen begrijpen vaak veel meer dan we denken!

2. Kinderboeken over de dood, rouw en verlies

Kinderboeken die dit soort onderwerpen uitlichten kunnen hier goed bij helpen. Voor jong en oud zijn er boeken geschreven die kunnen helpen bij rouwverwerking of het begrip van de dood. Bekijk hier een lijst met boeken over rouwen en de dood voor kinderen of neem een kijkje in de RememberMe webshop. Ook ter ondersteuning voor de volwassenen met rouwende kinderen zijn mooie boeken geschreven. Voor ouders, verzorgers en docenten heeft RememberMe.nl bijvoorbeeld een kleurrijk kinderboek over rouw en uitvaart uitgebracht. ‘Diego en Billy: Rouwen doen we samen’, biedt volwassenen een handvat om op een leerzame en laagdrempelige manier over de onderwerpen dood, rouw en uitvaart binnen andere culturen te praten met kinderen. 

3. Kijk samen naar kinderfilms over de dood

Naast boeken bestaan er ook talloze kinderfilms waarin de dood en rouw ter sprake komen. We zijn ons er vaak niet van bewust, maar in tekenfilms en kinderprogramma's die dagelijks op tv te zien zijn worden dit soort onderwerpen ook regelmatig naar voren gebracht. Uit onderzoek is zelfs gebleken dat de kans dat een belangrijk personage doodgaat in een kinderfilm groter is dan in een film voor volwassenen. Denk maar eens aan de bekende Disneyfilms Bambi en The Lion King, waarin de moeder en vader al vrij vroeg in de film komen te overlijden. Geef vooraf aan dat je kind je gerust vragen mag stellen over wat er in de film gebeurt. Zo creëer je op een laagdrempelige en ongedwongen manier een opening om over de dood te praten.

4. Betrek kinderen bij de uitvaart

Kinderen bij de uitvaart betrekken kan op veel verschillende manieren. Door een kind een rol te geven vóór, tijdens en na de afscheidsdienst help je het kind om op een eigen, fijne manier afscheid te nemen. Enkele manieren om kinderen bij de uitvaart te betrekken: 

• Laat het kind een mooie tekening maken voor de overledene. Geef deze een mooi plekje in de ruimte waar de dienst zal plaatsvinden.
• Zoek samen foto's en muziek uit voor de afscheidsdienst.
• Laat kinderen indien mogelijk de kist beschilderen met mooie kleurtjes. Denk aan lieve tekeningen of tekstjes. 
• Laat kinderen tijdens de dienst een kaarsje aansteken voor de overledene. Als het kind te jong is om dit alleen te doen, kun je hier bij helpen.

Leg kinderen van te voren uit wat ze kunnen verwachten van de uitvaart: de kist of wade, de sfeer, de verdrietige mensen, de muziek, de speeches en stiltes.

Professionele hulp voor kinderen in rouw

Vind je het alsnog moeilijk om met je kind over het verlies van een dierbare te praten, maar merk je dat je kind sinds het verlies ander gedrag vertoont en mogelijk worstelt met zijn of haar gevoelens en verdriet? Dan kun je eventueel professionele rouwbegeleiding overwegen. Wij werken samen met rouwcoaches die volwassenen en kinderen helpen bij het rouwproces en het omgaan met verlies.